NIEOCENIENI PRZODKOWIE ZAGADKOWYCH DZIECI

Gdzie te czasy, gdy dziadkowie byli autorytetami dla swych wnuków? Straszny dziadunio dysponował majątkiem, więc jeśli nawet nie wzbudzał szacunku jako jednostka, to niewątpliwie wzbudzał go jako dysponent testamentu. Z uwagi na potencjalny spadek, lepiej było potakiwać dziadziusiowi i wsłuchiwać się z uwagą w jego słowa. Jeśli chodzi o babcie, to jest takie włoskie przysłowie: Jeśli nic nie idzie dobrze, zadzwoń do babci. Margaret Mead, badaczka kultur, twierdziła, że aby być w pełni człowiekiem, trzeba najpierw mieć dostęp do dziadków, a potem do wnuków. To brzmi dobrze i wiem, z własnego doświadczenia, ile swoim babciom zawdzięczam.

Dlatego tak bardzo przekonywująca jest dla mnie koncepcja mówiąca, że motorem rozwoju naszej cywilizacji i w ogóle gatunku ludzkiego, byli dziadkowie, w tym babcie, będące nośnikami wiedzy i kultury. Pojawienie się możliwości styku trzech pokoleń, możliwości kontaktu najmłodszych z najstarszymi, pchnęło nasz rozwój do przodu. Dziadkowie byli autorytetami, bo mieli ogromne doświadczenie, mądrość życiową. Ich dzieci, rodzice najmłodszych w ciągu pokoleń, autorytet dziadków uznawali, darzyli starców  szacunkiem. Nie było jeszcze wszechobecnego dzisiaj kultu młodości, urody i zdrowia (kolejność wyliczanki nie jest przypadkowa). Dzieci co prawda za bardzo głosu nie miały, ale mogły wsłuchiwać się w to, co głosili ich dziadkowie, przyglądać się temu, co starsi robią. Uczyć się od starszych. I, co w tym kontekście zrozumiałe, musiały się tych starszych słuchać. Posłuszeństwo było wskazane. Margaret Mead nazywa taką opcję kulturą postfiguratywną.

Ja jej już w pełni nie doświadczyłam. Jestem dzieckiem przełomu. Wychowywałam się na styku kultury postfiguratywnej i kofiguratywnej. W tej drugiej dziadkowie strzegli tradycji, religii, wyznaczali dzieciom dopuszczalne granice, ale nie byli już najważniejsi. Pomału odchodzili na plan dalszy. Ich władza nad nami dziećmi była ograniczona. To rodzice mieli autorytet, czasem wsparty kijem i marchewką, to rodzice wytyczali obowiązujące reguły, normy. Nie zawsze była w tym konsekwencja, czasami to, co zewnętrzne, kłóciło się z tym, co wewnętrzne. Również w odniesieniu do tradycji. Gdzieś gubiła się jej istota.

Pojawiać się zaczęła niejasność norm i wartości. Konkurentem w przekazie stawały się w coraz większym stopniu media. Telewizja zastępowała dziadków i rodziców. Wagi nabierali rówieśnicy, kultura równolatków. Liczyły się normy starszych i młodszych pokoleń.

I oto pojawiła się kolejna  opcja – kultura prefiguratywna. Pokolenia starszych uczą się od młodszych, rodzice od dzieci. Młodszym udaje się lepiej przystosować do wciąż zmieniającej się rzeczywistości, starsi nie nadążają za tempem przemian. To dzieci wiedzą, jak obsługiwać różne urządzenia, jak się modnie ubierać, jak ściągać filmy z Internetu, jak wykorzystać możliwości, jakie daje nowoczesny telefon komórkowy, jak się żywić, co ćwiczyć itd.  Nastał czas zagadkowych dzieci, świat zrozumiały dla dzieci, a skomplikowany dla ich rodziców.